चर्चाप्रस्ताव - कविता आहे की गझल?

आपण मांडलेला चर्चाप्रस्ताव चांगला आणि अवघड आहे. अवघड अशा कारणासाठी की काही समोर असेल (म्हणजे शेर वगैरे...), ते कोणी लिहिलेत हे माहित असेल तर सांगणे सोपे जाते. पण नुसता विचार करून, बुद्धीलाही घाम आणणारे काम वगैरे..... म्हणजे जरा अवघडच. असो.
मला असे वाटते की, दुसर्‍या ओळीतील प्रभावी समारोप हा मुद्दा शेरासाठी यशस्वी ठरावा. बरेच लोक आरंभशूर असतात. नंतर ढेपाळतात. तसे, पहिली ओळ सुंदर आणि भाव खाऊन जाणारी तर दुसरी ओळ त्यामानाने सामान्य असे कित्येकवेळा होते. तिथे तो चांगला शेर म्हटला जाऊ नये.
बाकी वाचकाला किंवा ऐकणार्‍याला काय वाटते हा भागच निराळा. वाचक तरी काय करणार? त्याने जे वाचले त्यावरूनच आडाखे बांधणार ना? त्यामुळे वाचल्यावर त्याच्या मनात काय निर्माण होईल हे सांगणे कठीणच. एकाला हसू येईल तर दुसर्‍याला दु:ख होईल.
कित्येकांना काय काय वाटत असते. पण उघडपणे बोलू शकत नाहीत बिचारे..! मग आपण कसे ठरविणार काय चांगले ते..? हे अवघडच आहे. म्हणून... लयीत वाचता येणारी(अर्थातच गझलकार सोडून इतरांना), रदीफ-काफियाचे नियम सांभाळलेली , एकमेकांवर अवलंबून नसणार्‍या ५ द्विपदी म्हणजे गझल. अशीच व्याख्या करणे भाग पडते.
मात्र, तुम्ही म्हणता तशी सरळसोट रचना म्हणजे "बकवास गझल" असे आपण म्हणू शकतो फारतर. पण, तुम्ही उल्लेख केलेली रचना तितकी सरळसोट वाटत नाही.
असो. सध्या एवढेच.

बाराखडीतल्या व्याख्येप्रमाणे असलेली, गझलेचा आकृतीबंध व्यवस्थितपणे सांभाळणारी, रदीफ, काफिया, अलामत, वृत्तादी नियम पाळणारी आणि कवीने 'गझल' म्हणून प्रकाशित केलेली कुठलीही रचना गझल समजण्यात यावी, असे मला वाटते.
मग ती रचना/ तिचा भावार्थ कवितेसारखा आहे, भावगीतासारखा आहे, अभंगासारखा आहे किंवा लावणीसारखा आहे वगैरे चर्चा झाल्यास हरकत नाही. अशा चर्चांमधून नक्कीच अनेकांना काहीतरी शिकायला मिळत असते.
कविता की गझल? असा प्रश्न विचारतांना आपण नकळत कविता म्हणजे काहीतरी खालच्या पायरीवरचा, अधम प्रकार आहे असे गृहीत धरतो. एखाद्या (कथित)गझलेला "ही तर कविता आहे" अशा शब्दात हिणवले जाते, तेव्हा गंमत वाटते. कारण प्रत्येक गझल ही कविताच असते.
कविता कुठे संपते, आणि गझल कुठून सुरू होते हे सांगणारी सुस्पष्ट अशी रेषा कुठे आखलेली नाही, आणि आखणे योग्यही नाही.

ही चर्चा शेवटी इथल्या सुप्रसिद्ध अशा 'वडे' आणि 'भजी' वळणावरच जाईल की काय, असे वाटते !

भूषण ,

तुमच्या मतांनुसार व निकषांनुसार मी गझल लिहीत नसलो तरीही ह्या गझलचा उल्लेख झालेला आहे म्हणून हे लिहीतो आहे.

मोजकी उन्हे , मोजक्या सरी , मोजकेच वारे होते
शेवटी किती मोजले तरी मोजकेच सारे होते - निकष ४ व ५ (४ साठी किती मोजले तरी मोजके...मधील विरोधाभास पहावात)

पाहिले तिने , गूढ हासली , मान डोलली थोडीशी
हे जुनेच होते नकार की हे नवे इशारे होते - (टंग इन चीक पध्द्दतीने काही गोष्टी मांडण्याचा एक प्रकार असतो तो आपल्या निकषात नाहीये . " हे जुनेच होते नकार की हे नवे इशारे होते" हा प्रश्न ज्याला पडतो तो दु:खी होवू शकतो वा खेदाने हसू शकतो .

कालही तुझ्या बरसण्यामधे आलबेल नव्हते सारे
कालही तुझ्या पावसातले दोन थेंब खारे होते - निकष ५ (हा निकष मी अशासाठी लागू म्हणतो आहे की ह्या शेरातील दु:ख नीट पोचल्यास फार तीव्रतेने जाणवेल असे मला वाटले होते. अजय जोशी म्हणतात त्यानुसार पाऊस आला की अश्रू आले वगैरे इतकंच नसतं प्रत्येकवेळी. उदा: तुम्ही मला भेटल्यानंतर कडकडून मिठी मारून आनंद व्यक्त करण्याचा प्रयत्न केला तरीही त्यातील अवघडलेपण आणि त्यामागील कारणे माझ्या लक्षात येऊ शकतात आणि मी खेदाने वरील शेर म्हणू शकतो. शेर पोचला नसेल तर मी विचार करेनच))

मस्तकी टिळा लावला कुणी , हात जोडले काहींनी
छान वागले भक्तगण तुझे .. छान हातवारे होते - निकष ३

पण तुझ्या नभी नेहमी सखे पौर्णिमाच नांदत होती
मी खिशामधे ठेवले तसे दोन चार तारे होते - निकष ४ व ५ (तिच्या नभी पौर्णिमा आणि माझ्या खिशात दोन चार (च) तारे ह्यात विरोधाभास दिसला नाही ह्याचेच मला हसू आले :-))

घट्ट बंद कर ओठ आपले , लाव शांततेची पट्टी
ह्या जगी कुणी शब्द काढला की अरेस का रे होते - निकष ३

वारला म्हणे गुदमरून तो श्वास रोखलेला पक्षी
आठवांवरी, आसवांवरी रात्रभर पहारे होते - निकष ५

मला सुरुवातीपासूनच ही केस डिफेंड करण्याची अजिबात इच्छा नव्हती. वाचकांनी अनुभूती घ्यावी व चांगली वाईट जी काय असेल ती प्रतिक्रिया द्यावी . मुळात कवी त्याला काय म्हणायचं होतं हे सांगू लागतो तिथूनच घसरण सुरू होते. आपण गझल आवडली नाहीत म्हणालात मी आपल्या मताचे सहर्ष स्वागत केले. कारणेही दिलीत जी मी माझा अभ्यास म्हणून नोंदून घेतली.

गझल आहे की नाही हा (विनोदी) प्रश्न आल्याने मी हे इथे लिहीले. जर आपणां सर्वांना मान्य असलेले कुणी तज्ञ असते तर गझल ला वाहिलेल्या ह्या संकेतस्थळावर नक्की किती गझला आहेत हा आकडा बघायला मजा आली असती

पण तसे नाहीये तोपर्यंत ह्या चर्चा होतच राहणार. आणखी एक प्रश्न असा की आपण जे गझल मुशायरे घडवून आणता त्यातील माझ्या-तुमच्यासकट सादर करणा-या सर्वांच्या गझल ह्या निकषांनुसार गझल असतात काय ? की फक्त सादरकर्त्यंची व रचनांची संख्या सांभाळायची असते? ह्यापुढे तरी हे निकष सांभाळले जाणार आहेत काय?

तुमची कळकळ मात्र वाखाणण्याजोगी आहे.
शुभेच्छा

तळटीप १ :- मी माझ्या रचनेत लावलेल्या निकषांचे नंबर चुकले असल्यास फक्त माफ करा .. ह्या रचनेचा उल्लेख करून एक नवीन चर्चा कृपया नको. बाकी, निकष कसे किती योग्य , अयोग्य हा ही एक चांगला मुद्दा आहे चर्चेसाठी.
धन्यवाद

तळटीप २ :- आपल्याला असे म्हणायला वाव आहे की मी ही रचना गझल नाही असे म्हणालोच नाही त्या अनुषंगाने प्रस्ताव मांडला आहे फक्त. तसे असल्यास ह्या रचनेचा उल्लेख ह्या चर्चेतून कृपया टाळावा.
धन्यवाद

कविता कुठे संपते, आणि गझल कुठून सुरू होते हे सांगणारी सुस्पष्ट अशी रेषा कुठे आखलेली नाही, आणि आखणे योग्यही नाही.
१००% पटले.

मुळात कवी त्याला काय म्हणायचं होतं हे सांगू लागतो तिथूनच घसरण सुरू होते.
१००% पटले.

बेफिकीर यांचा 'भटांची गझलेची व्याख्या' हा मुद्दाही पटला.

शेवटी ही चर्चा 'गझल म्हणजे जीवनाचे सूत्र' वगैरे असल्या व्हेग वाक्याने संपू नये हीच अपेक्षा.
अनेकदा मग असे वाटते
हे होणे आवश्यक नव्हते

बेफिकीर,
एखाद्याच्या गझलतंत्रातील रचनेला सर्वांसमक्ष कविता म्हणण्यात मला मूळ कवीच्या नावामुळे काळजी किंवा भीती वाटत नाही व सूड घेतल्याचे समाधानही मिळत नाही. माझ्या मनात जे विचार आपोआप येतात ते 'अनफिल्टर्ड' पद्धतीने मांडण्याचा माझा विचार असतो.
हे आपले म्हणणे मात्र खरे आहे. याचा सर्वांनाच अनुभव आहे.
प्रस्थापित संस्कृतीवरील मिश्कील व सभ्य भाषेत मार्मिक ताशेरे मारले गेल्याचा आनंद घेता येणे
हा आपला ३रा मुद्दा बरेच लोक वापरताना दिसतात. विरह वगैरे संकल्पना आता जुन्या झाल्या. त्यामुळे तू नसलास/नसलीस तर बिघडले कुठे? वगैरे संकल्पना गझलेत याव्यात असे काहींचे म्हणणे कितपत योग्य आहे हे मला माहित नाही. ज्या मनाच्या भावना आहेत त्या यायला काहीच हरकत नसावी.

ज्ञानेश,
कविता की गझल? असा प्रश्न विचारतांना आपण नकळत कविता म्हणजे काहीतरी खालच्या पायरीवरचा, अधम प्रकार आहे असे गृहीत धरतो. एखाद्या (कथित)गझलेला "ही तर कविता आहे" अशा शब्दात हिणवले जाते, तेव्हा गंमत वाटते. कारण प्रत्येक गझल ही कविताच असते.
गझलेला कविता म्हणून हिणवले जाते - असे नाही. हिणवले जात नाही. त्या काव्याचा पोत गझलेसारखा नसतो. कारण, गझलेत दोन ओळीत विषय पूर्ण व्हावा लागतो. जर तसे वाटले नाही तर ? विषय अपूर्णपणे मांडला आहे किंवा केवळ शब्दाला शब्द जोडला आहे असे वाटले तर ती कविता आहे असे साधारणपणे म्हटले जाते. यात गझलेपेक्षा कविता हीन आहे वगैरे असा भाव नसावा.
ही चर्चा शेवटी इथल्या सुप्रसिद्ध अशा 'वडे' आणि 'भजी' वळणावरच जाईल की काय, असे वाटते !
कोण नेणार...?

वैभव,
आणखी एक प्रश्न असा की आपण जे गझल मुशायरे घडवून आणता त्यातील माझ्या-तुमच्यासकट सादर करणा-या सर्वांच्या गझल ह्या निकषांनुसार गझल असतात काय ? की फक्त सादरकर्त्यंची व रचनांची संख्या सांभाळायची असते? ह्यापुढे तरी हे निकष सांभाळले जाणार आहेत काय?
आपण म्हणता ते बरोबर आहे. परंतु, निदान मुशायरे घडवले जातात हे पहा ना..! अन्यथा आपापल्या प्रसिद्धीसाठी अहोरात्र झटणारे आणि हे काय - ते काय करीत बसणारे आहेतच की या दुनियेत.

या मुद्यावर सर्वांना एकच सांगावेसे वाटते की, चित्तरंजन यांनी गझल पोहोचावी यासाठी चांगले आणि जिवंत संकेतस्थळ सुरू केले, आम्ही इतके नाही तरी निदान मुशायरा वगैरे आयोजित करून जुन्या-नव्या गझलकारांना लोकांसमोर एकत्र आणण्याचा प्रयत्न करीत आहोत. ज्या गझल तज्ज्ञांना गझलेसाठी काही करावेसे वाटते त्यांनी स्वतःहून पुढाकार घेऊन आमच्यापेक्षा चांगले करावे की..! इच्छा असल्यास आम्ही आहोतच बरोबर. आम्ही मुशायरे आयोजित करतो ते गझल हा प्रकार सर्वांपर्यंत पोहोचावा यासाठी.... आणि त्याचे फळ नक्कीच पोझिटीव्ह आलेले आहे हे नक्की.

टीप : मी येथे लिहिलेले मुद्दे वैभव यांच्या रचनेशी संबंधित नाहीत. कविता की गझल यावर आहेत.
धन्यवाद..!

@बेफिकीर-
बाराखडीतल्या व्याख्येप्रमाणे असलेली, गझलेचा आकृतीबंध व्यवस्थितपणे सांभाळणारी, रदीफ, काफिया, अलामत, वृत्तादी नियम पाळणारी आणि कवीने 'गझल' म्हणून प्रकाशित केलेली कुठलीही रचना गझल समजण्यात यावी, असे मला वाटते.
पुन्हा स्पष्ट करतो, असे मला वाटते. हे असेच आहे/असावे असे काहीही मी सुचवत नाही आहे.

नीरजच्या गझलेबद्दल आणि रूपगंधा बद्दल मी तुमची मते मान्य केली, याचा अर्थ इतकाच की 'केस टू केस' विचार करून असे काही ठरवता येणे शक्य आहे. (मी वरही म्हटलेच आहे की, "मग ती रचना/ तिचा भावार्थ कवितेसारखा आहे, भावगीतासारखा आहे, अभंगासारखा आहे किंवा लावणीसारखा आहे वगैरे चर्चा झाल्यास हरकत नाही. अशा चर्चांमधून नक्कीच अनेकांना काहीतरी शिकायला मिळत असते.") मला इतकेच म्हणायचे आहे, की गझलेच्या आकृतीबंधातल्या सदर रचनेचे गझल हे 'स्टेटस' हिरावून घेतले जाऊ नये. अशा रचनेला फसलेली गझल, हजल, कवितेसारखी गझल, भावगीतासारखी गझल, गझलियत नसलेली गझल वगैरे काहीही म्हटले गेले, तरी मला काहीच हरकत नाही.
माझा मुद्दा फक्त इतकाच आहे!

आपण कविता अधम समजतो, गंमत करतो, हिणवतो हे आपण या प्रस्तावाला उद्देशून लिहीले नसावेत अशी आशा आहे.
अजिबात नाही.

'गझलेचा आशय व गझलेची शैली असलेली मांडणी असणारी रचना आहे की साध्या कवितेसारखी' असा घ्यावा असे मी स्पष्ट करायला हवे होते की काय असे वाटत आहे
हे विधान कळले नाही.

प्रत्येक गझल ही कविता असते हे सांगीतल्याबद्दल आभारी आहे.
हे विधान अनावश्यक आहे. हे मी तुम्हाला किंवा इतर कोणाला सांगत नाहीये. आधीच्या विधानाला जोडून आलेला भाग आहे तो.

भटांच्या व्याख्येबद्दल- आता हजारो गझलकार झाल्यावर जर भटसाहेब असते तर त्यांनी बाराखडीच्या पुढचे काहीतरी लिहून ठेवले असते असे मला तरी वाटते.
हो, हे शक्य आहे. गझलेचा एकंदर पैस अधिक व्यापक करणारे लेखन भटांसारख्या अधिकारी व्यक्तीच्या हातून झाले असते. पण एखाद्या संज्ञेची व्याख्या इतक्या कमी कालावधीत तरी बदलत नसावी, असा माझा अंदाज आहे.
अवांतर- समाजातले दोन-तीन टक्के लोक साक्षर असतांना लिहीली गेलेली बाराखडी (खरोखरीची, गझलेची नव्हे ! ) आज इतक्या शतकानंतरही बदललेली नाही, हे केवढे आश्चर्य आहे !

अजय जोशींच्या मुशायर्‍याच्या मताशी सहमत. अजय आणि भुषण या दोहोंनी कुठलेही अर्थकारण न आणता सुरू केलेला मुशायर्‍यांचा उपक्रम चांगलाच आहे. शिवाय या मुशायर्‍यांमधे ठराविक कवींच्या शेरांना दाद देणारे बोगस प्रेक्षकही नसतात : )

:-)

आपल्या सर्व उपक्रमांना शुभेच्छा

ह्या चर्चाप्रस्तावावरचे प्रतिसाद जरा उशीराच वाचले. खरे तर ह्या चर्चेत पडायचा कंटाळा आला होता. पण असो. माझे मत मांडतो आहे. पटलं तर घ्या. नाही तर सोडून द्या.

आशय गझलेत मांडण्याच्या पद्धतीमुळे रसिकाला

खालीलपैकी एक गोष्ट अनुभवायला मिळावी असे माझे मत आहे.

१. "ओह... असे म्हणायचे होते होय याला?" (अनप्रेडिक्टॅबिलिटी)
२. अतिशयोक्तीमुळे 'निखळ' हसू येणे
३. प्रस्थापित संस्कृतीवरील मिश्कील व सभ्य भाषेत मार्मिक ताशेरे मारले गेल्याचा आनंद घेता येणे
४. विरोधाभासामुळे हसू येणे
५. दु:खी होणे

असे बेफिकीर ह्यांनी म्हटले आहे.माझ्यामते ह्यातले २,३,४ व ५ हे निकष दखलपात्र नाहीत. फुसके आहेत. त्यावर मी वेळ दवडणार नाही. आता पहिला निकष. अनप्रेडिक्टेबिलिटी किंवा अनपेक्षितता. माझ्यामते ह्या गोष्टीला जरा जास्तच महत्त्व दिले जात आहे. एक तर, प्रेडिक्टेबिलिटी ही गोष्ट अतिशय सापेक्ष आहे. एखाद्या बहुश्रुत रसिकाला जो शेर अतिशय प्रेडिक्टेबल वाटतो तो इतरांना अतिशय अनप्रेडिक्टेबल वाटू शकतो असा अनुभव आहे.

"ओह... असे म्हणायचे होते होय याला?" पेक्षा "मला का असे सुचले नाही?" ह्याला मी महत्त्व देईन. हे झाले नावीन्य. मग ते कल्पनानावीन्य असू शकते, लहजा नवीन असू शकते. तसेच नावीन्य प्रतिमांच्या वापरात असू शकते.

दुसरे म्हणजे अनप्रेडिक्टेबिलिटी आणण्यासाठीच आपण शेर लिहीत असतो का? एखादा उत्कट अनुभव, विशिष्ट मनस्थिती जशीच्या तशी मांडण्याचा प्रयत्नही शेरातून होऊ शकतो. माझ्यामते गझलेचा शेर अनेकदा एखाद्या फॉसिलसारखा किंवा जीवाश्मासारखा असतो. (जीवाश्म एखाद्या फुलपाखराचे असू शकते, त्यात एखादा कीटक असू शकतो किंवा अगदी डानसॉरही.) एखादे फॉसिल किंवा जीवाश्म बघितल्यावर तो काळ, म्हणजे ज्या काळातले ते फॉसिल आहे, जिवंत होतो. त्या काळाची कल्पना येते, त्या प्राण्याबद्दल माहिती मिळते. त्याप्रमाणे अनेक शेरही असतात, असू शकतात.

तिसरी गोष्ट म्हणजे शेराचा सच्चेपणा व प्रामाणिकपणा. शेरात सच्चेपणा पाहिजे. You know one when you see one. वाचून म्हणजे एखाद्या कल्पनेसाठी, भावनेसाठी अनुभवासाठी केलेली शब्दांची निवड, लहजा आणि लिहू-शकत-असून-जे-काही-लिहिलेले -नाही आहे ह्यावरून ह्या गोष्टी कळायला मदत होते असे मला वाटते.

असो. शेर कवितेचा आहे की गझलेचा ह्याची चर्चा करत बसपेक्षा प्रतिसादात "हा शेर चांगला आहे, तो शेर तेवढा चांगला नाही" असेही म्हणता येते. किंवा बेस्ट म्हणजे गप्प राहता येते.

या मुशायर्‍यांमधे ठराविक कवींच्या शेरांना दाद देणारे बोगस प्रेक्षकही नसतात.

:) :) मुशायऱ्यांमध्ये ठराविक कवींच्या शेरांना दाद देणारे बोगस प्रेक्षक नसतात हे कशावरून? [संपादित] शेवटी दुसऱ्याचे ते कार्टं! नाही का?

ज्ञानेश आणि चित्तरंजन ह्यांच्या मतांशी सहमत....बाराखडीतले नियम सांभाळणारी असेल ती गझल म्हटली जावी. आशय हा निकष तिचा दर्जा ठरवू शकेल (अर्थात हेही व्यक्तिसापेक्ष अन कालसापेक्ष आहे.), पण तिचे गझलत्व नाही ठरवू शकणार!

बेफिकीर,
परवाच येथे एक रचना लयीहीनतेवरून विचाराधीन झाली. आपल्या व्याख्येत लयीचा उल्लेख काय आहे? 'सर्व ओळी एका वृत्तात असाव्यात' असे बाराखडीत म्हंटले आहे. वृत्तच जर मात्रावृत्त असेल तर? मग एका लयीत असाव्यात हे मत महत्वाचे ठरेल. बाराखडीतील व्याख्येत मात्रावृत्तातील लयीबाबत उल्लेख नाही. मग ती गझल येथील विश्वस्तांनी विचाराधीन केली याचा अर्थ बाराखडीबाहेरही काही गोष्टी जाणवू शकतात ना?
हे आपले म्हणणे हास्यास्पद आहे.
मुळात, बाराखडीत असलेले नियम न पाळणार्‍या गझलाही विचाराधीन झालेल्या नाहीत. पूर्वी तुमची मतितार्थ सारी शायरी ही गझल 'अ' चा 'आ' झाल्याने विचाराधीन झाली होती. आता फक्त वैयक्तिक मुद्द्यांवरच गझला विचाराधीन होतात असे एकंदर परिस्थिती पाहता दिसते.
आकाशातुन तुटता तुटता तारा मजला म्हटला आहे-
अर्थ नसे मरणाला आणिक अर्थ कुठे जगण्याला आहे !’
इथे नवीन माणसाला दिलेली सवलत समजू शकतो. पण, तसा उल्लेख व्हायला हवा ना?

गझलेची बाराखडी हे संदर्भ पुस्तक आहे. ती नियमावली नाही असे माझे स्पष्ट मत आहे. अर्थात, इथे लिहिताना त्याचा(च) आधार घेतला जावा हे खरे. बाराखडीच्या पलिकडे काय आहे हा संशोधनाचा विषय आहे. मुळात, बाराखडीत कोणते '१२' विचार मांडले आहे हे अजून मला समजले नाही. माझ्यामते 'बाराखडी' हे प्रतिकात्मक नाव सुरेश भटांनी वापरले असावे. असे असेल तर ती पक्की नियमावली होऊ शकत नाही. काही प्राथमिक गोष्टी सांगणारी नक्कीच होते की किमान इतके इतके असावे. सुरेश भटांनी मराठी गझलेसाठी केलेल्या कार्यामुळे 'बाराखडी' ही नियमावली वाटू लागली. कोणती वृत्ते कशी वापरावीत याचे अनेक प्रकार आहेत.
आपण, सरसकट 'गा' चे 'लल' करतो. हे मूळ नियमात बसत नाही. यतिभंग हा आणखी एक वादाचा मुद्दा होऊ शकेल. माहित असलेली मात्रावृत्तेच मानणारे कवीही आहेत. मराठी काव्यशास्त्रात अक्षरगणवृत्ते याचा अर्थ केवळ मात्रा-लय नाही तर 'गा ल' क्रमही जसाच्या तसाच हवा. जितकी अक्षरे आणि जसा 'ल गा'क्रम वरच्या ओळीत तितकीच अक्षरे आणि तसाच 'ल गा' क्रम खालच्या ओळीत हवा. असा नियम आहे. असे आपण किती करतो ..? तरीही ती गझल अक्षरगणवृत्तात आहे असे म्हणतो. त्याचप्रमाणे "अक्षरछंद" हाही प्रकार मराठी काव्याने स्वीकारलेला आहे. (म्हणजे मात्रा न पाहता फक्त अक्षरे पाहणे.) मराठी गझल तो किती स्वीकारेल हा भाग निराळा.
असो. मी काही भाषाशास्त्राचा अभ्यासक वगैरे नाही. (खरेतर, मराठीच्या भाषा अभ्यासकांनी 'गझल' हा विषय अजूनही तसा बाजूलाच टाकला आहे. त्यामुळे, मेडिकल डॉक्टर्स, इंजिनिअर्स वगैरे गझल करताना दिसतात....::)) अर्थात, मी म्हटले तरी कोण मानणार आहे म्हणा...:) त्यामुळे थांबतो.

टीप :: चर्चा कोणी वैयक्तिक घेऊ नये. माझाही तसा हेतू नाही.
धन्यवाद..!

निदान मल तरी पहिल्या दोन मुशायर्‍यामधे कुणी बोगस प्रेक्षक दिसले नाही : )

ता. क. वैद्यांनी कविता लिहू नयेत असे चरक अथवा सुश्रुतात वाचल्याचे मला तरी स्मरत नाही : ) ...आमचा वाग्भट तर सिध्दहस्त कवीच होता !

गझलेतील सर्व प्रश्नाची उत्तरे गझलेच्या बाराखडीत सापड्तील आशी आशा ( नव्हे हट्ट ) करणे कितपत योग्य आहे असाही प्रश्न पडतो...

अनंत,
ता. क. वैद्यांनी कविता लिहू नयेत असे चरक अथवा सुश्रुतात वाचल्याचे मला तरी स्मरत नाही : ) ...आमचा वाग्भट तर सिध्दहस्त कवीच होता !
तुमचे म्हणणे बरोबर आहे. मला असे म्हणावयाचे आहे की आपण भाषाशास्त्राची पदवी न घेताही हे काम करीत आहोत. खरेतर आपण त्यांचेच काम करीत आहोत. भाषातज्ज्ञ फक्त व्याकरण आणि र्‍हस्वदीर्घ म्हणजे भाषा एवढेच करताना दिसतात. गझल या विषयात हवे तितके कुणीही अजून शिरले नाही. कारण, लिहिणार कोण? .... आणि तपासणार कोण... हा प्रश्न उद्भवत असावा...:)
असो. मूळ विषय आहे गझल की कविता. तो भाषेच्या अभ्यासकांना किती सोडवता येईल याबाबत मलातरी शंकाच आहे.